Door Jan Willem van de Groep
Het verslag van een lezing die ik kortgeleden hield over ketensamenwerking (http://tinyurl.com/6y8kd2k) leidde tot enige commotie heb ik gemerkt. Uit het verslag kan gelezen worden dat ik het fenomeen ketensamenwerking zoals dat wordt beproefd bij Com.Wonen niet innovatief vindt. Dat is echter niet wat ik bedoelde. Procesverandering in de bouw is bij uitstek innovatief te noemen.
In dit artikel wil ik graag uitleggen wat ik bedoel met het feit dat niet iedere vorm van ketensamenwerking leidt tot innovatie. Ik heb het dan over de innovaties die leiden tot betaalbare, effectieve en comfortabele woon/werk producten. Procesinnovatie is daarvoor een noodzakelijk middel maar zou geen doel op zich moeten zijn.
Disclaimer
Het is geenszins mijn bedoeling om in dit artikel de initiatieven die lopen rondom ketensamenwerking in een negatief daglicht te zetten. Alle initiatieven die worden opgezet rondom dit thema dragen immers bij aan de noodzakelijke mindset verandering in de bouw. Daarvoor hebben we elkaar nodig inclusief de experimenten die nu lopen. Ik wil er echter wel voor waken dat het fenomeen ketensamenwerking gezien gaat worden als een feestje tussen opdrachtgever en bouwkundig aannemer….daar ligt nou wel de nadruk op in de publicaties die verschijnen vanuit de initiatieven bij Com.Wonen, Ymere en Woonwaard. Op zichzelf niet mis mee, maar we gaan tekort door de bocht als we veronderstellen dat daarmee alle kansen die “ketensamenwerking” voor de sector te bieden heeft, goed voor het voetlicht komen.
Dit artikel is bedoeld als aanzet tot verdere discussie. Een discussie die wat mij betreft nieuwe vormen van ketensamenwerking uitlokt die gaan behoren tot het repertoire van de vernieuwers in de bouwsector.
Ketensamenwerking 1.0
Al 40 jaar lang zijn er verstandige koppen die roepen dat het anders moet in de bouw. Al 40 jaar lang lukt het niet om tot wezenlijke verandering te komen. We willen sneller, beter, kwalitatief hoogwaardiger producten en de faalkosten terugdringen. Termen die veel worden gebezigd rondom de oplossingsrichtingen zijn, vertrouwen, transparantie, samenwerken etc. Op zich niets mis mee natuurlijk. De analyse gaat echter zelden uit naar wat de eindgebruiker nou wil en hoe je daarop in kunt spelen.
In andere sectoren is het gebruikelijk dat producten worden ontwikkeld die voldoen aan standaarden die in toenemende mate een hoogwaardiger kwaliteit garanderen. Producten worden hoogwaardiger, slanker, slimmer en goedkoper. Om dat voor elkaar te krijgen wordt er voortdurend geïnnoveerd. Die innovaties zijn geen geïsoleerde activiteiten binnen het bedrijf. De meeste bedrijven werken daarbij intensief samen met toeleveranciers en afnemers. Innovatie is een absolute voorwaarde om je te kunnen handhaven als bedrijf welke strategie je ook kiest. Die noodzaak is er in de bouw schijnbaar nooit geweest.
Bouwbedrijven zijn geen bedenkers van concepten en producten maar leveranciers van bouwcapaciteit. Dat kunnen ze natuurlijk steeds slimmer gaan doen (lean) en samen met alle partners in de bouwketen (supply-chain). Een garantie dat dit leidt tot innovatie is er echter niet…het is immers het optimaliseren van een bestaande werkwijze. De resultaten daarvan zijn vaak nietszeggend. Besparingen t.o.v. een budget of tijdsbesparing ten opzichte van een planning kunnen meer zeggen over de kwaliteit van de budget raming of de planning dan over het echte resultaat van ketensamenwerking.
Ik begrijp niet dat uit de analyses rondom de problematiek in de bouwsector in eerste instantie wordt gekozen voor een “verklitting” tussen een bouwkundig aannemer en een opdrachtgever. De gangbare werkwijze waarbij de opdrachtgever zijn eigen product specificeert en de bouwer die vervolgens vertaalt naar geld en capaciteit blijft dan gewoon in stand. De intensiteit waarmee de opdrachtgever zich met het project bemoeit leidt tot een toename van transactiekosten en risicoabsorptie.
Pas in tweede instantie worden onderaannemers en leveranciers bij het project betrokken terwijl daar nou juist de vernieuwing is te halen. Faalkosten worden niet teruggedrongen door een perfecte uitvoering maar door de inbreng van essentiële kennis door de sleutelspelers tijdens het integrale ontwerpproces.
De noodzaak tot samenwerken tussen de makende partijen wordt ondertussen alleen maar groter. Sterker nog juist de toenemende complexiteit van gebouwen door toenemende eisen rondom energiegebruik en comfort zal er voor zorgen dat vormen van ketensamenwerking onoverkomelijk worden. Een trigger waarop de bouw 40 jaar heeft gewacht. Om gebouwen betaalbaar te houden zullen we steeds integraler en slimmer moeten ontwerpen. Het stapelen van oplossingen zoals we dat nu doen om bepaalde labels te behalen behoort straks definitief tot het verleden.
Samenwerken in creatieve coalities
Ik wil naar oplossingen. Oplossingen die bedacht worden door coalities van makers. Oplossingen voor vragers die nog niet eens precies weten welke oplossingen beschikbaar zijn voor de problematiek waarmee ze kampen. Coalities dragen oplossingen aan en weten ze op excellente wijze uit te voeren zonder overlast voor de klant en/of eindgebruikers. Ze creëren waarde voor henzelf en de eindgebruiker. Een prijzenboek, een begroting, de samenstelling van de coalitie, zijn allemaal zaken waar die vrager zich niet mee bezig wil houden. Dat maakt het proces alleen maar nodeloos ingewikkeld. Een autofabrikant is via de dealer prima in staat om de vraagarticulatie rondom de specificatie van mijn auto op gang te brengen. Hoe die auto wordt gebouwd, wat de kostprijs voor onderdelen zijn, wie de toeleveranciers zijn, is iets waar ik me gelukkig niet mee bezig hoef te houden. Dat Toyota haar processen optimaliseert door de toepassing van lean en supply-chain (nauw verwante termen) is evident. Anders waren ze immers niet in staat maximale waarde te creëren voor de middelen die ik beschikbaar heb. Ik was dan vast bij een ander merk uitgekomen met een betere prijs/prestatie verhouding.
Het grootste deel van de Nederlandse bouwopgave, in zowel nieuwbouw als bestaande bouw, is conceptueel te benaderen. De kansen in de bestaande bouw worden vanuit dat perspectief nog zwaar onderschat. De objecten staan er al. Er kan al slim nagedacht worden over oplossingen. Het is een gemiste kans als we voor ieder project het wiel weer opnieuw gaan uitvinden. Slimme coalities zullen concepten en half-concepten op de plank hebben liggen die ze snel kunnen vertalen naar oplossingen voor een specifieke vrager in een specifieke context. Dat zullen effectieve, adequate en betaalbare oplossingen zijn. De noodzaak tot projectoverstijgende afspraken tussen een vrager en een aannemer zijn daarbij volstrekt overbodig. Een opdrachtgever neemt oplossingen af van degene die de meeste waarde biedt voor het beschikbare geld. Een gezonde marktwerking leid daarbij alleen maar tot een toename van de innovatiedrang door die coalities. En transparante inkoopprocessen zullen dat bevorderen.
Rol van de vrager
De professionele vragers hebben een wezenlijk belang bij het tot stand komen van nieuwe werkwijzen in de bouw. We Laten nu al veel geld liggen door absurd hoge transactiekosten en navenante faalkosten. Daar kan straks bij opgeteld worden de “stapelkosten”. Dat is een kostenfactor die ontstaat doordat de bouwsector blijft denken in gestapelde oplossingen en niet in integrale systeemoplossingen. Ieder deelsysteem moet optimaal worden afgestemd om te voorkomen dat door overdimensionering en conflicterende deeloplossingen, er ineffectieve en onbetaalbare oplossingen worden gecreëerd. De reductie van faal- en transactiekosten is daarbij een evidentie, evenals de toepassing van lean en supply-chain concepten en BIM.
De vragers moeten er vanuit die optiek alles aan doen om vernieuwing in de bouw te stimuleren. Geef bouwers de kans om ook echt vernieuwend aan de slag te gaan. Gun ze de marge die nodig is om echter wezenlijke innovaties tot stand te brengen.
Een Reactie op “Het Nieuwe Bouwen”