Categoriearchief: Collectief bouwmeesterschap

De kansen voor het bouwsysteem Pronto

Een serie over systeemwoningen -31-

De afweging in de praktijk

De afweging in de praktijk om te komen tot de gewenste kwaliteitsaanpassing is afhankelijk van vele variabelen en niet zomaar een rekensommetje. Dit laat de praktijk van de aanpassing aan de portieketagewoningen van het bouwsysteem Pronto overduidelijk zien. Er is niet één oplossing en de afwegingscriteria krijgen in de specifieke context voortdurend nieuwe waarden toegekend. Jammer voor de rekenmeesters, maar zo eenvoudig en complex is de dagelijkse keuze voor de passende oplossing (1).
Verder lezen

Renoveren als ambacht

Renovatie is deels een techniek. Maar het is meer. Het is een ambacht, waarbij oog is voor alle variabelen die de kwaliteit aan het bestaande gebouw nu en in de toekomst bepalen. Het is geen kwestie van op zo’n efficiënt mogelijke manier een gebouw voorzien van een vernieuwde schil. Renoveren is een complexe puzzel, waarbij in een bepaalde context de oplossing wordt bedacht die het beste past. Dus als we als maatschappij concluderen dat de bestaande gebouwenvoorraad opgewaardeerd moet worden, zijn we er nog niet. Ook kreten als onderhoudsvrij, energieneutraal of levensloopbestendig lossen het probleem van de gewenste opwaardering niet op. Sterker nog, ze dreigen door de eenzijdige benadering de uiteindelijke oplossing in de weg te staan. Bij gebouwen en woningen gaat het nooit om één aspect, maar vooral om de integraliteit die weleens aangeduid wordt met ‘stevig, functioneel en schoon’.

BouwhulpGroep_kwaliteitsaanpassing

Verder lezen

Het begint met een visie op wonen

Een serie over woningconcepten -2-

Het wonen centraal

Hoe is het zover gekomen dat het aanbod van woningen gedomineerd wordt door techniek en de waan van de dag in de vorm van mode. Tot 1980 is in de geschiedenis van de woningbouw het bouwen van woningen altijd een onderwerp geweest op een visie op de stad, de wijk, de woning, de samenleving en het wonen als maatschappelijk gegeven. Het resultaat hiervan zijn de prachtige stadsuitbreidingen, de tuindorpen, de dertigerjarenwijken en de moderne naoorlogse wijken met uiteindelijk zeer ruime woningen. De opgave voor het wonen was een studie van onderzoek, ontwikkeling en ontwerp. Er werd volop geëxperimenteerd.

Verder lezen

Op herhaling: het aanbod voor het rijtjeshuis door concepten

Een serie over woningconcepten -1-

Déjà vu zonder ziel

Als je het materiaal van woningconcepten van aanbieders verzamelt en beschouwt, die zich richten op de markt van de nieuwbouw (eengezinswoningen, appartementen en ook specifieke studentenhuisvesting), dan word je er niet direct door begeesterd. In dit geval gaat het om negentien aanbieders, waarvan zestien uit de traditionele sector van bouwbedrijven afkomstig zijn en drie niet (IKEA, Kingspan, Velux/Danfoss) (1). Deels werd ik overvallen door een déjà vu-gevoel, omdat bijna al het aanbod sterk technisch gericht is en veel overeenkomsten vertoont met de bouwsystemen en keuzeplannen uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw en de concepten uit de jaren tachtig. Termen als maatwerk, standaardisatie, kwaliteit, korte bouwtijd etc. klinken al zestig jaar op het podium van de woningbouw. Was bijvoorbeeld niet de SAR-gedachte begin jaren zestig ontstaan om de combinatie van standaardisatie en maatwerk mogelijk te maken (2)? En waren niet de industriële bouwsystemen mede ontstaan om de bouwsnelheid te bekorten en de kosten te reduceren?

Verder lezen

De kwaliteitsaanpassing van het bouwsysteem Pronto; minder techniek, meer kwaliteit

Een serie over systeemwoningen -30-

De visie op de gewenste kwaliteitsaanpassing (1)

De huidige portieketagewoningen worden voor een groot deel bewoond door eenpersoonshuishoudens (2). Juist de relatief lage huur maakt deze woningen extra aantrekkelijk voor deze doelgroep, die veelal tot de lagere inkomensgroep behoort (primaire doelgroep), en door de geringe woningbezetting in verhouding minder energie gebruikt (3, 4). Tegelijkertijd zijn de complexen, waar de woning deel vanuit maakt, redelijk groot. Gemiddeld gaat het om een projectgrootte van 175 woningen (5).

Verder lezen

Leren van ruim zestig jaar concepten

Een serie over systeemwoningen -29-

De golven in de tijd

Recente aandacht voor systeemwoningen heeft me er weer eens op gewezen dat de woningbouwmarkt gedurende haar hele bestaan voor een deel uit een aanbodgerichte markt heeft bestaan: negentig, zestig, dertig jaar geleden en nu (1). En de aandacht ervoor hangt vaak deels samen met de economische situatie, die zich in de openvolgende perioden voordeden. Tijdens de bloeiperiode van de systeembouw (1950-1975) is circa 20 procent van de gerealiseerde woningen in deze categorie tot stand gekomen. In de periode erna is het even stil geweest, maar begin jaren tachtig van de vorige eeuw komen ‘de concepten’ opnieuw op de markt. En nu, na de uitbraak van de economische crisis en de terugval van de bouwproductie, is de aandacht hier weer sterk op gericht.

Over de vele systeemwoningen is tot nu toe al aardig wat gepubliceerd. Dit geldt ook voor de huidige concepten. Echter van de concepten uit de jaren tachtig van de vorige eeuw is tot nu toe nog weinig melding gemaakt.

Verder lezen

Bouwsysteem Bouwvliet, het einde van een lange ontwikkeling

Een serie over systeemwoningen -28-

Het begin van het einde

In de tweede helft van de jaren zestig van de vorige eeuw was de systeembouw op haar hoogtepunt en tegelijkertijd was het einde zeer nabij. Na 1970 pasten de meeste aannemers bij grotere woningbouwcomplexen gietbouw toe, in combinatie met prefab-elementen. In 1974 begon uiteindelijk geleidelijk de massale sluiting van de woningfabrieken. De systeembouw was als het ware aan het einde van haar geschiedenis.

Verder lezen

Selectie is een kwestie van strategisch kiezen

Nieuwe vormen van selectie

De afgelopen jaren is veel gesproken en geschreven over de innovatie in de bouw. Ook allerlei selectie-/aanbestedingsvormen zijn hierbij aan bod gekomen (1). Maar als je er even bij stilstaat, is het natuurlijk nog steeds een archaïsche bedrijfstak waar alles projectgericht is en er nauwelijks middelen besteed worden aan Research & Development (R&D). Dit staat in schril contrast met de industrie, waar R&D en octrooiaanvragen gangbaar zijn (2).

Verder lezen

Smit, bijna traditioneel

Een serie over systeemwoningen -27-

Binnen de systeembouw bestonden verschillende werkwijzen en technieken. Wat ze allemaal gemeen hadden om officieel onder de noemer ‘systeembouw’ te vallen, was dat ze een zekere mate van reductie in de uitvoering moesten hebben. Was dat er niet, dan kregen ze ook geen keurmerk van Ratiobouw. Het eerste voordeel van een systeem was natuurlijk dat er minder (geschoolde) arbeidsuren op de bouwplaats nodig waren en daarmee gunstiger in de prijs konden zijn. Bovendien waren de mogelijkheden voor opdrachtgevers van officiële systemen grotere, aangezien ze binnen de woningbouw contingenten minder zwaar meetelden (1). Met deze voordelen in het achterhoofd loonde het om te zoeken naar een geschikte oplossing voor de bouwopgave.

Verder lezen

EBA: een gietbouwsysteem in vorm

Een serie over systeemwoningen -26-

De systeembouw laat een ontwikkeling zien vanuit de traditionele baksteen, naar grotere blokken (stapelbouw), via steeds groter wordende elementen (montagebouw) naar de volgende stap, namelijk gietbouw. Eerst worden de bouwdelen steeds groter gemaakt in de fabriek tot uiteindelijk de stap van de fabriek eveneens over wordt geslagen en er op de bouwplaats wordt gefabriceerd. De meeste gietbouwsystemen stammen dan ook uit einde jaren zestig. Het EBA-systeem bestond al langer, maar kent ook een piek eind jaren zestig.

Het EBA-systeem werd vooral in en om Amsterdam gebouwd. Daarnaast zijn ook in de regio Arnhem ongeveer 1500 woningen gebouwd. EBA was al vroeg met gietbouw bezig (vanaf 1958). Medio jaren zestig kwam een variant hiervan op de markt: EBA-II. In principe konden veel verschillende woonvormen gebouwd worden, zowel eengezinswoningen als middelhoog en hoogbouw. Het overgrote deel is echter in de hoogbouw gebouwd. De inzet van kranen voor bekistingsmallen kwam hier het beste tot zijn recht.

Verder lezen